Vergelijking van vier types warmtebedrijven: gemeentelijke, private, coöperatieve modellen en burgerinitiatieven

Warmtebedrijven kunnen op verschillende manieren georganiseerd zijn, elk met specifieke kenmerken en uitdagingen. We vergelijken hier gemeentelijke, private, coöperatieve modellen en burgerinitiatieven, waarbij we voor elk type een customer case voorstellen.

1. Gemeentelijk warmtebedrijf

Gemeentelijke warmtebedrijven worden beheerd door lokale overheden, die verantwoordelijk zijn voor het opzetten en beheren van het warmtenet. Dit type warmtebedrijf heeft als doel om de levering van duurzame energie te waarborgen binnen de gemeentegrenzen, waarbij rekening wordt gehouden met publieke belangen zoals betaalbaarheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid.

‍

Voordelen:

• Volledige regie over het warmtenet: Omdat de gemeente zelf het warmtenet beheert, kan ze ook directe invloed uitoefenen op beslissingen met betrekking tot uitbreiding, onderhoud, en de keuzes voor duurzame warmtebronnen. Dit maakt het eenvoudiger om langetermijnbeleid te realiseren dat gericht is op verduurzaming.
• Toegang tot subsidies en publieke financiering: Gemeentelijke warmtebedrijven kunnen aanspraak maken op subsidies en financiering vanuit de overheid en de Europese Unie. Dit kan helpen bij de ontwikkeling en de uitbreiding van infrastructuur, zonder afhankelijk te zijn van commerciële investeerders.

‍

Uitdagingen:

• Creëren van voldoende massa voor rendabiliteit: Om een warmtenet rendabel te maken, is het noodzakelijk om voldoende aansluitingen te hebben. Gemeentelijke projecten zijn vaak afhankelijk van een breed draagvlak onder inwoners en bedrijven, en zonder voldoende vraag kunnen de kosten moeilijk gedekt worden.
• Complexe besluitvorming: Gemeentelijke besluitvorming verloopt vaak traag en is afhankelijk van politieke processen, inspraakrondes en verschillende stakeholders. Dit kan leiden tot vertragingen in het uitrollen van het warmtenet, waardoor projecten minder efficiënt kunnen worden uitgevoerd.

‍

Customer case: Duurzaam Energiebedrijf Roosendaal (DER) gebruikt restwarmte van een afvalverwerkingscentrale om een nieuwbouwwijk van warmte te voorzien. De gemeente heeft hierbij het initiatief genomen om niet alleen de energievoorziening te verduurzamen, maar ook de kosten laag te houden voor haar inwoners door zelf de touwtjes in handen te houden.

2. Privaat warmtebedrijf

Private warmtebedrijven zijn commerciële ondernemingen die vaak zowel de warmteproductie als de distributie beheren. Ze opereren met een winstoogmerk en zijn doorgaans gericht op efficiëntie en schaalvergroting om competitief te blijven. Private bedrijven zijn vaak de drijvende kracht achter innovatie binnen de sector door hun toegang tot kapitaal en technische expertise.

‍

Voordelen:

• Verticale integratie voor efficiëntie: Private warmtebedrijven hebben vaak een geïntegreerde bedrijfsvoering, waarbij zowel productie, distributie als verkoop van warmte onder één dak worden beheerd. Dit stelt hen in staat om efficiëntie te maximaliseren en snel in te spelen op veranderingen in vraag en aanbod.
• Financiële stabiliteit en investeringen: Grote private bedrijven hebben toegang tot aanzienlijke financiële middelen, waardoor zij kunnen investeren in moderne infrastructuur en innovatieve technieken zoals geavanceerde warmtekrachtkoppeling of duurzame warmtebronnen zoals geothermie.

‍

Uitdagingen:

• Hogere operationele kosten: Private warmtebedrijven hebben te maken met stijgende energieprijzen en toenemende kosten voor CO2-uitstoot. Hierdoor stijgen hun operationele kosten, wat uiteindelijk doorberekend kan worden aan de eindgebruiker. Dit kan de betaalbaarheid van warmte beïnvloeden.
• Groene transitie noodzakelijk: Om relevant te blijven in een toekomst waarin duurzaamheid centraal staat, moeten private warmtebedrijven investeren in groene transitie. Dit vergt echter forse investeringen, zeker in bestaande infrastructuur die soms niet meteen geschikt is voor de overstap naar duurzame energiebronnen.

Customer case: Luminus beheert een hoog-temperatuur warmtenet in Gent, voornamelijk aangedreven door WKK-motoren. Het bedrijf maakt gebruik van efficiënte technologieën, maar staat ook voor de uitdaging om de CO2-uitstoot te verminderen door nieuwe duurzame energiebronnen toe te voegen.

3. Coöperatief model

Coöperatieve warmtebedrijven worden georganiseerd door burgercollectieven, die zowel klant als investeerder zijn. Dit type model is uniek omdat het gericht is op het betrekken van burgers en het delen van de voordelen van een warmtenetwerk met de gemeenschap zelf. Winst is niet de voornaamste drijfveer; maatschappelijke waarde en duurzaamheid staan centraal.

‍

Voordelen:

• Lange termijn focus op maatschappelijke doelen: In tegenstelling tot private bedrijven, richten coöperatieve modellen zich niet op winstmaximalisatie, maar op de langetermijnvoordelen voor de gemeenschap, zoals vermindering van CO2-uitstoot en een betaalbare warmtelevering.
• Sterke betrokkenheid van burgers: Omdat bewoners mede-eigenaar zijn, ontstaat er een sterk lokaal draagvlak. Dit leidt vaak tot een grotere bereidheid om bij te dragen aan de opstart en doorontwikkeling van het warmtenet, en het gevoel van eigenaarschap stimuleert duurzaamheid en verantwoord gebruik.

‍

Uitdagingen:

• Economische levensvatbaarheid door fluctuerende vraag: De economische levensvatbaarheid van coöperatieve warmteprojecten kan onder druk komen te staan door fluctuerende vraag. In regio’s waar de vraag naar warmte seizoensgebonden of beperkt is, kan dit leiden tot uitdagingen bij het dekken van de vaste kosten.
• Communicatie en transparantie: Omdat een groot aantal aandeelhouders (burgers) betrokken is, is het essentieel om regelmatig te communiceren en transparant te zijn over kosten, opbrengsten en operationele keuzes. Dit vraagt om tijd en middelen, en vergt goed leiderschap binnen de coöperatie.

‍

Customer case: Beauvent beheert een warmtenet in Oostende, dat gebruikmaakt van restwarmte van een verbrandingsinstallatie. Dit warmtenet richt zich voornamelijk op de industriële sector, en combineert duurzaamheid met lokale betrokkenheid door burgerparticipatie te stimuleren.

4. Burgerinitiatief

Burgerinitiatieven zijn kleinschalige warmteprojecten, geïnitieerd door de gemeenschap zelf. Deze projecten zijn zonder winstoogmerk en richten zich vaak op een specifieke buurt of wijk. Ze zijn sterk afhankelijk van lokale betrokkenheid en vaak gebaseerd op innovatieve en duurzame technologieën.

‍

Voordelen:

• Sterke lokale betrokkenheid en draagvlak: Omdat deze projecten volledig gedragen worden door de gemeenschap, is er veel betrokkenheid van de bewoners. Dit zorgt voor een sterke motivatie om het project te laten slagen, met extra aandacht voor betaalbaarheid en duurzaamheid.
• Betaalbare tarieven op basis van werkelijke kosten: Omdat er geen winstoogmerk is, zijn de tarieven vaak gebaseerd op de werkelijke kosten. Hierdoor blijft warmte betaalbaar en kunnen bewoners zelf bepalen waar de prioriteiten liggen, bijvoorbeeld door de winst te herinvesteren in verdere verduurzaming.

‍

Uitdagingen:

• Beperkte schaalgrootte: Burgerinitiatieven zijn meestal kleinschalig en hebben daardoor moeite om schaalvoordelen te behalen. Dit kan leiden tot hogere kosten per aansluiting en maakt het verkrijgen van financiering moeilijker. Bovendien kan een beperkte schaal betekenen dat er onvoldoende budget is voor onderhoud en innovatie.
• Opschalen en toekomstbestendigheid: Hoewel burgerinitiatieven succesvol kunnen zijn op kleine schaal, kan het opschalen van het project om aan toekomstige vraag te voldoen een complexe opgave zijn. Dit vraagt om een goede planning, voldoende financiering en technische expertise, wat niet altijd voorhanden is in een buurtproject.

Customer case: Ketelhuis WG in Amsterdam, een buurtinitiatief dat aquathermie gebruikt om de wijk te verwarmen. Door slim gebruik te maken van een lokaal beschikbare warmtebron, houden de bewoners de kosten laag en dragen ze bij aan de verduurzaming van hun directe leefomgeving.

‍

Conclusie

Deze vier modellen laten zien hoe warmtebedrijven op verschillende manieren georganiseerd kunnen zijn, elk met eigen voordelen en uitdagingen. Gemeentelijke en private bedrijven bieden schaalvoordelen en investeringen, terwijl coöperaties en burgerinitiatieven focussen op lokale betrokkenheid en duurzaamheid.

Zero Friction ondersteunt elk van deze modellen. Onze experts bieden advies op maat, afgestemd op jouw behoeften en het unieke karakter van jouw project. Of je nu werkt met een gemeentelijk, privaat, coöperatief model of een burgerinitiatief, Zero Friction helpt je om je warmtenet efficiënt en duurzaam te maken.

‍

‍